ESKİZ

Bu yazımızda ele alacağımız konu eskiz. Eskiz sadece mimari alanda değil pek çok şey için çizilebilir. Bir şey düşünürken karaladığımız her şey eskizin içine girebilir. Ya da tasarlayacağımız nesneyi, icadı, yapıyı, binayı vb. gibi şeyleri düşünürken ön taslak olarak çizebileceğimiz şeylerdir. Genelde okulda verilen ödevlerin dosdoğru, hatasız olmasını isteriz. Buna çok özeniriz ya da bir iş yerinde yapacağımız şeyler hakkında da böyle düşünebiliriz. Her şey kuralı kuralına olmalıdır. Çizilecek olan bütün çizgiler birer disiplin içinde olmalı yoksa anlaşılmaz diye düşünebilirsiniz ama burası çok farklı. Eskizin dünyası daha serbest ve en önemlisi ise bu çizimi çoğu zaman başkalarının anlamasına bile gerek yoktur. Siz kendiniz için çizebilirsiniz. Taslağı hayal ederken ince uzun bir yapı düşlüyorsanız eğer bunu kalın ve kısa bile çizmiş olsanız o sizin için ince ve uzun olanı gözünüzde canlandırmaya yetecek olan çizimdir. Onun olayı sizin için doğru olmasıdır.

Peki eskiz bu kadar serbest bir şeyse neden bu kadar önemlidir? Madem herkes yapabiliyorsa bu çizimi, herkesin anlamasına gerek yoksa onu değerli kılan şey nedir? Hadi biraz da bunları konuşalım.

Eskiz sözlük anlamı olarak ‘‘Bir resmin, heykelin ya da mimari eserinin kafadaki tasarımını veren taslağı’’ olarak karşımıza çıkar. Eskiden eskiz yalnız çizilmiş bir taslak olarak anlaşılıyordu. Günümüzde ise bu sözcük heykel ve mimari tasarımlar için kullanılmaktadır. Eskiz çizimlerinin kesinliğe sahip olmaması ve kişisel bir tarzı yansıtması onu çekici kılar. El becerisi kullanılan kalem ucunun kalınlığı veya kalemin rengi gibi konular çizimde vurgulanabilir ya da gizlenebilir.

Çoğumuz lisede ya da ortaokulda ders kitaplarımıza ya da defterlerimize bir şeyler karalamışızdır. Eskiz o karalamaların da ötesinde olan bir şey düşüncenizi görselleştiren ya da gördüğünüz şeyleri kâğıda döken kalemlerin eseridir eskiz. Sizlerin birer eseridir. Kendi eserinizdir. İç dünyanızın ve hayal gücünüzün de bir karşılığıdır. Ve eşsizdir, tıpkı imzalarımız gibi kimse sizin çiziminizi taklit edemez el yazınız gibidir eskiz, tamamen size aittir.

Hadi şimdi bir de mimari yönünden inceleyelim…

Eskiz çizimleri; kavramsal çizimler, öneri proje çizimleri ve uygulama çizimleri gibi kategorilerde kullanılan bir teknik olmakla beraber en çok kavramsal çizimler aşamasında başvurulan bir yöntemdir çünkü mimaride karmaşık fikirlerin basit ve hızlıca kâğıda dökülmesini sağlar.

Hızlı ve anlık esinlenmeleri ifade edecek şekilde ya da daha detaylı ve ölçeğe uygun üretilebilirler. SketchUp gibi eskiz tarzı çizimler üreten bilgisayar programları da mevcuttur. Eskiz kişisel bir tarzı yansıtır ve akıldaki fikri hızlıca kâğıda iletmemizi sağlar. Eskiz mimaride, tasarım sürecinin bütün aşamalarında kullanılabilen bir tekniktir ancak en çok henüz detaylara girilmemişken, kavramsal aşamada kullanılır.

FİKİR ESKİZLERİ

Eskiz herkes tarafından çizilebilir demiştik ama önemli olan, çizgilerin altında yatan fikir ve bu fikri ortaya çıkaran düşünme biçimidir. Eskiz çiziminde detaylar ya da teknik yetenek öncelikli değildir. Örnek verecek olursak Leonardo da Vinci, insan vücudunu analiz etmek için eskizler çizerek kasların çalışma mekanizmasını ve iskelet yapısını daha iyi anlamaya çalışmıştır. Bu eskizlerden yararlanarak alet tasarımları ve mimari projeler üretmiştir.

Farklı eskiz defterlerinden alınmış bu sayfalarda, farklı tasarım fikirlerinin hızlıca çizim yoluyla ifade edilmiş hallerini görmekteyiz. Bu eskizlerde, hızlıca ifade edilmiş fikirlerden, daha detaylı düşünülmüş kavramlara ve mevcut gerçekliğin analizine kadar farklı ölçeklerde serbest el çizimler yer almaktadır.

KAVRAMSAL ESKİZLER

Kavramsal eskizler mimari bir fikrin doğumu sırasında üretilirler. Bu eskizler fikri kâğıt üzerine aktararak mimari bir dile evirilmesine aracı olurlar. Mimari fikrin gelişim yolculuğunda soyut, metaforik ya da karalamalar şeklinde eskizler çizilir.

Serpentine Galeri Pavyonu için Oscar Niemeyer'e ait eskizler

Serpentine Galeri Pavyonu

Oscar Niemeyer, 2003

Bu pavyon Londra'daki Serpentine Galeri için geçici bir yapı olarak tasarlanmıştır; parka bir rampa yoluyla bağlanan hafif ve açık bir strüktürdür. Pavyon sanki peyzaj üzerinde yüzermiş hissi uyandıran basit bir biçime sahiptir.

Pavyonun ilk eskizleri, mimari biçimlenmenin altında yatan temel kavramları ifade etmek amacıyla üretilmiştir.

ANALİTİK ESKİZLER

Analitik eskizler, bir fikri alıp, onu detaylandırır ve genellikle bir seri çizim olarak tasarımın niçin öyle bir tasarım olarak geliştiğini açıklar. Analitik eskizler, fikrin yapısal olarak çözümlenmesidir. Mekanlar aktivitelere ya da ev sahipliği yapacakları işlevlere göre, kentlerse içerdikleri deneyim, ulaşım yolları ya da bina kütlelerine göre analiz edilebilirler.

Binalar iç mekanlara giren ışık miktarı ya da işlev vb. gibi konulara göre analiz edilir. Bu tür analizler, mevcut durumların kavranmasını sağlayarak, mimari önerinin sorunlara cevap vererek tasarlanmasına yardımcı olurlar. Bu analizler kısa, açıklayıcı ve net olmak zorundadırlar.

Analitik eskizler, bir fikri yapısal olarak çözümleyerek, gelişimin ve bütünlüğünün daha iyi kavranmasına yardımcı olmak üzere çizilirler. Burada yer alan iki analitik eskizde merdiven ve iç mekanlar analiz edilmektedir.

GÖZLEM ESKİZLERİ

Bazen en iyi fikirler mevcut durumun daha iyi kavranabilmesiyle oluşturulur. Gözlem eskizleri, mimari bir yapıyı çizdiğimizi varsayarsak o yapının biçim ve strüktür detaylarını ortaya çıkararak, bunların net bir şekilde anlaşılmasına yardımcı olur. Bu tip eskizler, sanatsal eskizlere de benzer. Örneğin sanatçılar insan bedenini eskizler çizerek, anatomiyi oransal ve mekanik olarak daha iyi kavrarlar. Aynı süreç biz mimarlar için de geçerlidir. Bina eskizleri, çeşitli bileşenlerin incelenerek bu bileşenlerin bütüne nasıl hizmet ettiğinin farkına varılmasını sağlar. Örneğin çeşitli malzemelerin nasıl bir araya geldiğinin anlaşılması, farklı mimari fikirler üretebilmeye yol açabilir.

San Benedict Şapeli, Gözlem Eskizleri

İsviçre'deki San Benedict Şapeli bu eskizler aracılığıyla araştırılmıştır. İç mekan eskizlerinde şapele giren doğal ışık analiz edilmiştir.

SanBenedict Şapeli Graubünden, İsviçre San Benedict Şapeli iç mekan görseli

Peter Zumthor, 1987 - 1989

Fotoğraflarda aynı şapelin dışarıdan görünümü ve iç mekana doğal ışığın girişi görüntülenmektedir. Bu fotoğrafları eskizlerle karşılaştırabilirsiniz.

---

Eskiz türleri bunlardı. Teknik olarak inceledik hadi şimdi biraz daha derine inelim neymiş bu eskiz?

Tıpkı yazmayı öğrenmemiz gibi eskiz de egzersiz yaparak öğrenilir. Özel bir yeteneğe ihtiyacınız yoktur, ressam olmanız gerekmez. Zamana, sabra, azme ve uygulama isteğine bağlıdır. İşin sonunda çıkan çizimle başlangıçta aklınızda oluşturduğunuz ürünün biçimsel bir benzerliği olabilir veya olmayabilir. Eskizler kalıcılığı ve özellikle bitmişliği temsil etmezler. Anlatımın ucu her zaman açıktır. Gelişmeye uygundur. Eskizler ilk düşünce ürünüdür ve sizi düşünmeye iterler, tartışmaya elverişli bir zemin hazırlarlar. Eskizde ilk adım, görüntüyü en temel geometrisine indirgemekle atılır. Eskiz yaparken alanı ve hacmi algılayalım, en yalın ve net çizgileri ayırt edelim.

Eskiz yapma olgusunu resim, illüstrasyon, karikatür, grafik tasarımı gibi diğer çizgi odaklı üretimlerden farklı kılan şey hızdır. Eskiz yapısı ve doğası gereği hızlı üretilmelidir.

Deniz Dokgöz'e ait bazı eskiz çalışmaları

Mimarlık kaçınamadığımız bir sanattır. Vahşi doğada değilsek, her uyanık anımızda mimarlık ürünleriyle birlikteyiz. Mimarlık içinde yaşadığımız sanat biçimidir. Bu nedenle günlük yaşamımız da mimarlık ile iç içedir. Tasarım bireysel özgürlüğün yaratıcılıkla birleştiği noktada daha önce ayak basılmamış yollarını keşfedebilme gücüdür. Belki de bu keşif gücünü o kadar da uzaklarda aramamıza gerek yoktur.

Gündelik yaşam yaratıcılığı barındırır. Yani sıradan diye algıladığımız gündelik hayatımız belki de tasarım mucizeleriyle doludur.

Yaratıcılığın keşfetme gücü belki de gündelik yaşamımızda sıklıkla kullandığımız bir mutfak eşyasına odaklanmamızla ortaya çıkacaktır. Tasarım etkinliğinin gerekli kıldığı dikkat, sezgi, hafıza belki de bir cezve çiziminde saklıdır.

Hadi şimdi sizlerle basit bir eskiz yapalım. En yakınımızda bulunan kâğıt ve kalemlerimize koşalım hemen. Ne dersiniz?

Zihninizde kaldığı kadarıyla bir cezveyi basit bir eskizle çizebilir misiniz?

İYİ ESKİZLER...

Cezve eskizini tamamladığınızı varsayarak yazımıza devam ediyoruz. Bulabildiğiniz ilk fırsatta mutfağınızdaki cezve ile yapmış olduğunuz eskizinizi kıyaslamayı unutmayın. Çocukluğumuzdan beri biçimini bildiğimiz basit bir mutfak eşyasına daha önce bu kadar odaklanmamıştık belki de değil mi...

Hadi bu egzersizi mimarlık birinci sınıfta hocalar öğrencilerine yaptırdıklarında aldıkları sonuca hep birlikte bakalım.

Çoğu kişinin çizimi cezvenin tutulan sap kısmı, sıvının döküleceği bölüm ile aynı doğrultuda çizilmişti. Böyle bir cezveden fincanlara kahve dökmeye çalıştığınızı bir düşünün. Kahveyi yere dökmeden kullanmak pek mümkün olmazdı sanırım…

Peki sizin çiziminiz bu anlamda doğru mu?

Bu egzersizin amacı sizin gözlem yeteneğinizi ortaya çıkarmak ve bunun aslında çizim yapmaktan ne derece önemli olduğunu ortaya koymaktır. Burada unutmamamız gereken ve ders çıkarmamız gereken şey şudur belki de; basit bir mutfak eşyasını çizerken sıvının döküldüğü kısmı yanlış yerde konumlandırmış olabilirsiniz ama artık öğrenmiş oldunuz. Hatalar sizi doğru olan bilgiye götürecek olan yollardır. Gözlem yeteneğimizi de yapacağımız sayısız hatadan dersler çıkararak edinebiliriz. Öğrenmenin iyi yollarından biri de budur. Eğer hata yaptıktan sonra doğrusunu öğrenirseniz bir kez daha hata yapma olasılığınız çok daha az olur ve bu işi öğrenmiş olursunuz. Aklınızda daha çok yer edinir ve anlamış olursunuz. Bu sadece eskiz çizimi için değil bu hayattaki pek çok şey için de geçerlidir. Asıl demek istediğimiz şey şu;

''Hata yapmaktan asla korkmayın!''

Çizimlerinizi bize İnstagram hesabımıza dm yoluyla paylaşmayı ve sitemizdeki diğer yazılarımızı da okumayı, yorum yapmayı ve bizi takip etmeyi ihmal etmeyin. Yazımızın bu kısmına kadar sıkılmayıp okuduğunuz ve verdiğimiz cezve örneğinin eskizini çizerek yazımızın sonuna geldiğiniz için çok teşekkür ederiz.

KEYİFLİ OKUMALAR

KAYNAKÇA

Lorraine Farrelly- MİMARLIĞIN TEMELLERİ 3. BASKI LİTERATÜR YAYINLARI

Havva Alkan Bala - Mimarlık Öğrencisi Misin? /YEM yayın